Антироссийская война 1830-31 гг.

[gervasij]

Предлагаю заинтересованным обменяться материалами на заданную тему.

Некоторое время назад, как мне казалось, найти что-то посвященное 1 8 3 1 г., было практически невозможно. Но, стоило воткнуть штык лопаты поглубже ,как карыстные выкапни сами стали прыгать в руки.

Для начала я перенесу в эту тему то, что было выложено в Жамойтском уголке.

Часть 1
------
1. "Гісторыя Беларусі ад сярэдзіны XVIII ст. да пачатку XXI ст." Алег Латышонак ,Яўген Мірановіч,Вільня ,2010 1830-1831.
Ссылка для скачивания файла:

http://ifolder.ru/22208078

2.1831 год на Берестейском Полесье
В советской историографии ноябрьского восстания как бы не существовало. В независимой Беларуси интерес к нему возрос, но вопрос о восстании на Полесье слабо изучен. Значительных боевых действий тут не было, однако, на это были свои весомые причины. Местная шляхта рвалась в бой, но в крупных населённых пунктах стояли усиленные гарнизоны войск Литовского корпуса. Его командир, генерал-адъютант Розен, охранявший в Тересполе мосты через Буг, зорко следил, чтобы повстанческие отряды не проникали с территории Польского королевства. Также проводились профилактические меры для предотвращения восстания местного населения: патриотически настроенная шляхта под всякими благовидными предлогами удалялась отсюда. Это отражает следующая переписка:
http://brama.bereza.by.ru/nomer18/artic10.shtml

1831 год на Берестейском Полесье.pdf
Размер: 243.28 кб
Ссылка для скачивания файла: http://ifolder.ru/22208708

3.Польша в 1830-1831 годах (ОЗ 11-12 1863).pdf
Размер: 2.41 Мб

Ссылка для скачивания файла:
http://ifolder.ru/22208864

4.Столбцы - http://ru.wikipedia.org/wiki/Столбцы
"Во время оно.

Письменная история города начинается, по некоторым сведениям, с 1511 года. На протяжении столетия (1728-1831) Столбцами владели могущественные магнаты Чарторыйские, превратившие местечко в центр своего графства. При них Столбцы получили даже право на самоуправление (1729).

Можно ли себе представить, что у городка, расположенного теперь на сильно обмелевшем Немане, еще полторы сотни лет тому назад останавливались витины (речные торговые суда, баржи), которыми доставляли сюда из Крулевца (Кёнигсберга-Калининграда) «разные вина и красивую полированную (поливаную) посуду», о чем сообщал известный этнограф и краевед Х1Х столетия Павел Шпилевский?

А вот Владислав Сырокомля, тоже не обойдя вниманием Столбцы, утверждал в середине того же века, что «славятся тут подземные ходы и лавки с напитками, это как бы второй, подземный город, подобно римским катакомбам. Пара таких лавок, принадлежащих состоятель- нейшим купцам, процветает до сих пор».

Но по-настоящему большую известность Столбцам принес доминиканский монастырь, который в 1621 году заложил минский каштелян Александр Слушка. Выстроенный в обители полвека спустя каменный костел Св. Казимира хранил в своих стенах мощи настоятеля монастыря отца Фабиана (Малишевского), прославившиеся многочисленными чу- дотворениями и исцелениями. Сюда толпами стекались паломники, и, пройдя в святыню, где в особой каплице покоились останки благословенного Фабиана (дело до его окончательной канонизации, к сожалению, так и не дошло), они могли одновременно лицезреть потрясающей красоты интерьер, изукрашенный виртуозной лепниной в стиле рококо. В 60-х годах ХХ века храм безжалостно разрушили.

Сегодня архитектурных памятников в Столбцах почти не осталось - только церковь Св. Анны возвышается на горе рядом с бывшей торговой площадью. Построили ее в стиле классицизма в 1825 году Чарторыйские, у которых царские власти отняли Столбцы в 1831 году за участие в «Листопадовском» восстании.

http://www.google.by/imgres?imgurl=http ... swaAk4XzBw

5."В 20 км от Беловежской пущи находится г. Каменец, заложенный в XIII веке князем Владимиром Волынским, в котором возвышается сторожевая башня «Белая Вежа» — исторический памятник XIII века. На севере пущи в Свислочском лесничестве расположена усадьба графа Тышкевича, который участвовал в Польском восстании (1830—1831 гг.) против царизма."
http://www.google.by/imgres?imgurl=http ... tAbFpYzyBw

6.Лідзяне ў паўстанні 1831 года
Аўтар: Суднік С,
Дадана: 31.03.2008,
Крыніца: Лідскі летапісец № 34.

Да 175-х угодкаў паўстання

Паўстанне 1831 года доўгі час заставалася ў гісторыі Лідчыны "белай плямай". Ці то тады канспірацыя была лепшай, ці часу прайшло болей, але з розных крыніц дайшлі толькі разрозненыя факты і асобныя імёны. З успамінаў Ігната Дамейкі вядома пра рэйд генерала Хлапоўскага па Лідчыне, вядома пра ўдзел у паўстанні самога Ігната Дамейкі і двух яго сялян Лукаша і Рыгора (прозвішчы не названыя). Бадай што і ўсё. Але апошнім часам беларускія навукоўцы зрабілі некалькі прарываў у недаступныя ці нязнаныя раней архівы, і вось з'явілася кніга В. В. Гарбачовай "Удзельнікі паўстання 1830 - 1831 гг. на Беларусі. Бібліяграфічны слоўнік." Мінск. Выдавецкі цэнтр БДУ. 2006. Кніга выйшла накладам ажно 150 асобнікаў і адразу стала рэдкасцю мала даступнай, як і тыя ж архівы. У кнізе прадстаўлены 2300 персаналій - удзельнікаў паўстання. Нам удалося выдзеліць з гэтага спісу 86 асобаў, якія адносіліся да Лідскага павету. Гэта вядома ж не ўсё, але 86 імёнаў гэта трохі больш, чым адно імя І. Дамейкі ды двух яго сялянаў. Гэта не ўсё і таму, што чакаецца выхад, як мінімум яшчэ адной кнігі на гэтую ж тэму. Магчыма, і там будуць лідзяне. А пакуль мы прапануем спіс удзельнікаў паўстання крышку папраўлены з улікам лідскіх рэалій, якія не да канца вядомыя нетутэйшым аўтарам.///
http://pawet.net/library/history/city_d ... /war/1831/Лідзяне_ў_паўстанні_1831_года.html

http://pawet.net/library/history/city_district/war/Вайсковая_гісторыя.html

7.У вёсцы Парэчча на могілках паставілі крыж у гонар паўстанцаў, якія ў 1831-33 гадах змагаліся супраць расейскага царызму. Якраз 18 чэрвеня споўнілася 202 гады з дня нараджэньня кіраўніка паўстанцкага атрада, Міхала Валовіча.

http://blog.grodno.net/2008/06/23/pareh ... u-gonar-paўstancaў-1831-goda/
http://narodny.org/bnf/naviny/u_presie/ ... 834-.shtml

================
Эмілія Плятэр (13 лістапада 1806 — 23 сьнежня 1831) — графіня, зьбіральніца беларускага фальклёру, удзельніца паўстаньня 1831 году ў Польшчы, на Беларусі і Летуве.

http://be-x-old.wikipedia.org/wiki/Эмілія_Плятэр
================
Сапегі прынялі ўдзел у паўстанні 1831 года. За гэта па імператарскаму ўказу рускія чыноўнікі канфіскавалі Ружаны і перадалі іх у казну. Унікальная бібліятэка і архіў таксама былі канфіскаваны і вывезены з горада. Каля Ружан у 1863 г адбыўся бой паўстанцаў з царскімі войскамі.
http://belkola.org/ruzhany.htm
=================

http://be.wikipedia.org/wiki/Паўстанне_1830-1831

У Беларусі і Літве было арганізавана каля трыццаці партызанскіх атрадаў, якія налічвалі 12 тыс. чалавек. Найбольш буйнымі былі атрады:
пад кіраўніцтвам С.Радзішэўскага ў Вілейскім павеце - 3,3 тыс. чалавек,
В. Брахоцкага ў Дзісенскім павеце - 3 тыс. чалавек,
К. Пшаздецкага ў Ашмянскім павеце - 2,5 тыс. чалавек,
Я. Кашыца і М. Мяржэўскага ў Навагрудскім павеце - 1 тыс. чалавек.
==================
Лужкі - цэнтар паўстання 1831 г. у Дзісенскім павеце

У 2006 г. споўнілася 175 гадоў паўстання 1831 года ў Дзісенскім павеце.

Асноўныя падзеі разгортваліся так. 29 лістапада 1830 года ў Варшаве ўспыхнула нацыянальна-вызваленчае паўстанне супраць расійскага царызму. Яно пачалося паўстаннем школы падхаружных, да якога далучыліся вайскоўцы, рабочыя і рамеснікі. Паўстанцы ўвайшлі ў горад. 30 лістапада царскае войска пакінула Варшаву, а ў пачатку снежня і ўсю Польшчу. Значная частка расійскага войска была сканцэнтравана ў Беларусі.
http://www.radzima.org/be/object/5206.html

[gervasij]

Часть 2

1.Вітаўт Чаропка

Легенда паўстання

(Эмілія Плятэр)


Жыццё Эміліі Плятэр стала легендай, а яе імя - сімвалам самаахвярнай любові да Айчыны. Яе подзвіг услаўлены паэтамі і мастакамі. Яе параўноўвалі з Жанай д'Арк. За сваё кароткае жыццё яна зрабіла тое, на што іншы і за доўгія гады не здатны. А не здатны таму, што не гарыць у яго душы агонь патрыятызму, не кліча няўрымслівасць, а боязь перад небяспекай захоўвае яго за сценамі дома. Але не толькі сваёй самаахвярнасцю і гераізмам увайшла ў гісторыю Эмілія Плятэр, але і як адна з першых беларускіх паэтак і фалькларыстак. На жаль, яшчэ не знойдзена нічога з яе паэтычнай спадчыны, што дазволіла б нам убачыць у Эміліі не воіна, а паэта. Хаця само жыццё яе было ўжо гераічнай паэзіяй змагання...
Нарадзілася Эмілія 13 студзеня 1806 года ў Вільні. Бацька яе, граф Францішак Ксаверый, паходзіў са старажытнага нямецкага роду Плятэраў, а маці Ана Моль была з Браслава. І не нацыянальная прыналежнасць, а Радзіма вызначыла светапогляд юнай графіні.
Сямейнае жыццё бацькоў Эміліі не склалася. Маці з дачкой жылі ў маёнтку Ліксна каля Дынабурга. Адукацыю дзяўчынка атрымала дома. Захаплялася яна гісторыяй і, як не дзіўна, матэматыкай. Такой дваістай і расла Эмілія - смелая і сарамлівая, мужная і пяшчотная, узнёслая і разважлівая. Навучылася яна ездзіць вярхом на кані, страляць з пісталета. І марыла пра подзвіг. «Ад дзіцячых гадоў была думка, што калісьці пайду я на вайну», - казала яна пазней. Вось і выхоўвала з сябе воіна. А кумірам яе быў Тадэвуш Касцюшка. Таму і не дзіўна, што дзяўчына расла патрыётам роднага краю. Хоць ніхто не мог і прадбачыць, што гэтае невялічкае дзяўчо гартуе ў сабе дух змагара.
Эмілія часта прыязджала ў Віцебск да сям'і Марксаў, бо шчыра сябравала з маці Максіміляна Казіміра. Яе прыезд быў святам для Марксаў. Эмілія галасіста спявала беларускія песні і танчыла пад радасныя воклічы гаспадароў і іх гасцей: «Ну паненка, ну дзявуха! Ды яшчэ і якая дзявуха - залатая дзявуха!» 3 успамінаў Маркса Эмілія паўстае рамантычнай асобай. «Першая яна, - бадай, я не памыляюся, - з запалам, уласцівым чулым, высакародным сэрцам, аддалася душою беларускаму люду, вывучала яго бяду, спачувала ёй, стараючыся па магчымасці аблегчыць яе, збірала, спявала яго песні, шчодра плаціла за іх дастаўку і спрабавала пяро ў іх наследаванні. На фартэпіяна яна ўмела найвыразней перадаць і зухаватасць, і тугу народных матываў, нават тэмбр сапрана-жалейкі і баса-дуды. ...Голасам, у якім, здаецца, чуліся стагоддзі, яна пачынала:

Авой, авой, дзяцюк ты мой!
Не на радасць, не на шчасце ты радзіўся!

І ўсе выпрабаванні, усе пакуты жыцця беларускага мужыка падрабязна тут пералічваліся, дакладна апісваліся, глыбока наноў перажываліся».
Безумоўна, гэтыя два радкі не даюць поўнага ўяўлення пра паэтычны дар Эміліі. Але яе творчасць - з'ява знакавая. Як і Ян Чачот, і яго сябры філаматы, як і Ян Баршчэўскі, Эмілія Плятэр была прадвесніцай беларускага Адраджэння.
Вось яшчэ адно каштоўнае сведчанне Маркса пра Эмілію. «Апошні яе прыезд вельмі памятны для мяне. Было мне амаль адзінаццаць гадоў. У горадзе кватараваў у той час нейкі коннагвардзейскі полк - гусарскі ці ўланскі, - добра не памятаю. Заможная, ласая на прыгоды вайсковая моладзь, захопленая строем панны Плятэр, шалёна круцілася каля яе, а яна, прыгнечаная занадтай настойлівасцю, не заўсёды зграбнымі заляцаннямі тых, як іх у вочы называла, паўночных амураў, ухілялася як толькі магла ад баляванняў і сходаў, адгаворваючыся, звычайна, дрэнным самаадчуваннем і хаваючыся ў маёй маці - сваёй улюбёнай Касі - на прыяцельскія пяшчоты і гутаркі». Як бачым, не пацехі і забавы вабілі Эмілію.
Калі ў 1831 годзе пачалося паўстанне супраць царызму, Эмілія ўзяла ў рукі зброю. Яна стварыла невялічкі атрад з чатырох дзяўчат. 29 сакавіка ў мястэчку Дусяты выступіла з прамовай перад людзьмі, заклікаючы іх падняцца на паўстанне. Яе радасна прывіталі: «Няхай жыве графіня Эмілія! Няхай жыве наша ясная паненка!» І яе гарачы заклік адгукнуўся ў людскіх сэрцах. У атрад Плятэр уступіла 280 стральцоў, 60 вершнікаў і некалькі сот касінераў.
У першым баі 2 красавіка паўстанцы разбілі пяхотны аддзел царскіх войск. Перамога надала паўстанцам веры ў свае сілы. Эмілія вырашыла рушыць на Дынабург і захапіць горад. Між тым дынабургскі камендант выслаў супраць паўстанцаў два аддзелы пяхоты. Разведчыкі своечасова данеслі Эміліі пра набліжэнне ворага. Паўстанцы падрыхтаваліся да бою. Царскія жаўнеры трапілі ў засаду і былі разбіты. Праследуючы ўцекачоў, Эмілія хацела з ходу ўзяць Дынабург. Каля горада дарогу паўстанцам загарадзіў батальён пяхоты з гарматамі. Пачаўся бой. Агонь гармат змяў паўстанцкія шэрагі. Паўстанцы адступілі.
Рэшткі атрада Эмілія далучыла да атрада свайго стрыечнага брата Цэзара, а сама ў суправаджэнні ад'ютанта Марыі Прушынскай ляснымі сцежкамі дабралася ў ваколіцы Упіты. Тут дзейнічаў паўстанцкі корпус генерала Караля Залускага. Па просьбе Эміліі Залускі залічыў яе да аддзела вольных стральцоў. Увесь цяжар вайсковага жыцця Эмілія пераносіла мужна і адважна змагалася з ворагам. У баі 4 траўня каля вёскі Прыставяны яна была ў першых шэрагах, хоць паўстанцы прайгралі гэты бой і адступілі.
На дапамогу Залускаму з Польшчы прыйшоў корпус генерала Хлапоўскага. Генерал раіў Эміліі вярнуцца дадому, аднак яна адказала: «Вырашыла змагацца, пакуль не вернем незалежнасць». Гэта было рашэнне шчырага патрыёта свайго краю і сапраўднага воіна. Зрэшты, і сам генерал пераканаўся, што ў мужнасці і адвазе гэтая дзяўчына не саступіць выпрабаваным жаўнерам. Хлапоўскі надаў Плятэр чын капітана і назначыў ганаровым водцам роты ў пяхотным палку.
У корпусе Хлапоўскага змагаўся і Ігнат Дамейка. Пазней ён напіша пра легендарную паўстанку: «Плятаранцы можна было даць не болей за 24 гады. Невялічкая ростам, бледная, не прыгажуня, але з акруглым, прыемным, сімпатычным тварам, блакітнымі вачыма, стройнага, хоць і не моцнага складу. Была паважная, хутчэй суровая, чым свойская, у абыходжанні, малагаваркая і поглядам нібыта патрабавала да сябе належных адносін і прыстойнасці. Дый ніхто ў лагеры не дазваляў у яе прысутнасці кінуць якое недарэчнае слова, жарт або паграшыць у ветлівым абыходжанні. На ёй быў шарачковы сурдут з чырвоным каўняром, а каля шыі каўнерык, што вельмі ёй пасавала, невялікі мужчынскі ківер на галаве, валасы падрэзаны, шырокія, да зямлі шаравары, на поясе кінжал і невялікая шабля, срэбныя шпоры на боціках. Сціплая, без усякай ненатуральнай прэтэнзіі, зграбна трымалася на кані». Гэта ўжо не тая гарэзлівая і жартаўлівая дзяўчынка, якая са шчырасцю юнацтва радуецца жыццю. Цяпер яна воін і водца змагароў за свабоду. Пасталела і ўзмужнела на вачах. Яе духоўная моц надае ёй рысы міфічнага героя. Яе жыццё - подзвіг дзеля роднага краю. Дамейка нагадвае, што ў баі каля Вільні 19 чэрвеня Эмілію бачылі смелай, адважнай пад карцечным агнём. Пад ёй забілі каня, і яна грымнулася на зямлю. Рызыкуючы сабой, маёр Станіслаў Мацэвіч прарваўся да Эміліі, пасадзіў яе на свайго каня і паскакаў ад пагоні ў лес. У іншым баі, пад Шаўляем, Эмілія заслужыла пахвалу генерала Хлапоўскага: «Высокай мужнасцю і адвагай вызначыўся капітан Эмілія Плятэр». Гэта быў яе апошні бой. Праз колькі часу Дамейка распавядзе пра гераічную літвінку Адаму Міцкевічу, і той напіша пра яе верш «Смерць палкоўніка». Гэтак свет даведаўся пра подзвіг Эміліі Плятэр.
Пад ударамі царскіх войск паўстанцы адступалі да прускай мяжы. Зрабілася зразумела, што паўстанне разбіта. Хлапоўскі вырашыў весці паўстанцаў у Прусію, каб там здацца на міласць прускіх улад. «Лепей было б памерці са славай, чым скончыць такім ганебным прыніжэннем», - заявіла Эмілія. Удзельнічаць у гэтай «ганьбе для народа» яна не хацела. «Што да мяне, дык пакуль чую іскру жыцця ў грудзях, буду біцца за Айчыну!» - цвёрда вырашыла яна.
У суправаджэнні Цэзара Плятэра і Марыі Рушановіч Эмілія выправілася да Варшавы. Яшчэ спадзявалася, што там гарыць агонь змагання. Рухаліся яны ўначы па лясных сцежках, а днём хаваліся ў сялянскіх хатах. Толькі лёс быў да Эміліі няміласцівым. Па дарозе яна захварэла. Давялося спыніцца ў вёсцы Юсцінава, што ў Сейпенскім павеце, у доме шляхціца Ігната Абламовіча. Эмілія не сказала свайго імя, бо царскія ўлады шукалі яе, а назвалася Каравінскай. Здароўе яе было падарвана нястачамі і цяжкасцямі баявых паходаў. Часта яна ўпадала ў гарачку. Але спадзявалася паправіцца, бо было дзеля чаго жыць. «Жыццё сваё аддала Айчыне і да апошняга ўздыху буду змагацца за яе незалежнасць», - казала яна. А калі дайшла горкая вестка аб падзенні Варшавы, дык была страчана і надзея на далейшую барацьбу. «Няма чаго жыць», - са смуткам прызналася Эмілія. Перад смерцю яна наказала брату і сяброўцы: «Жыццё маё канчаецца. Пакіньце мяне тут, а самі ідзіце служыць Айчыне, якой можаце яшчэ быць патрэбнымі». Памерла Эмілія Плятэр 23 снежня 1831 года і была пахавана на могілках каля вёскі Капцёва (цяпер вёска Канчамеціс у Летуве).
Яшчэ доўга народ не верыў у смерць Эміліі. Пра яе складалі легенды, бо і сапраўды была яна легендай.



Крыніца: Вітаўт Чаропка. Лёсы ў гісторыі. Менск, Беларусь, 2005.
http://old.knihi.com/caropka/plater.html
Беларуская Палічка: http://knihi.com

2.Wojna na Litwie w roku 1831
Zaborowski, Aleksander
http://pbc.biaman.pl/image/edition/3496


3.Bitwa pod Kiejdanami była jednym z bardziej znaczących starć zbrojnych w czasie powstania listopadowego na Kowieńszczyźnie. Bitwa rozegrała się dnia 29 kwietnia 1831 roku między nieregularnymi oddziałami powstańców polsko-litewskich pod dowództwem Maurycego Prozora, liczących około 280 ludzi z jednej strony, oraz oddziałami rosyjskimi pod dowództwem Nikołaja Sulimy, liczących około 5000 ludzi z drugiej strony.

Oddziały polsko-litewskie zająwszy pozycje w pobliżu częściowo rozebranego przez siebie mostu, długo broniły dostępu do miasta, ostrzeliwując i odpierając bagnetami Rosjan usiłujących sforsować uszkodzoną przeprawę. Powstańcy odparli łącznie cztery szturmy na most, zadając nieprzyjacielowi straty wielokrotnie przewyższające własne. Wobec braku amunicji, pod osłoną nocy oddziały polsko-litewskie wycofały się z miasta w kierunku na Datnów.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Kiejdanami

Бітва пад Кейда́намі — бітва лякальнага ковенскага паўстаньня падчас паўстаньня 1830—1831 гадоў. Бітва адбылася 29 красавіка 1831 году ў Кейданах паміж нерэґулярным атрадам польскіх (літоўскіх) паўстанцаў пад камандаваньнем Маўрыцага Прозара, з аднаго боку, і большай колькасьці расейскім войскам пад камандаваньнем генэралаў: Мікалая Сулімы, Івана Офэнбэрґа й С. Малінаўскага, з другога боку.

Маўрыцы Прозар цэлы дзень абараняў заняты паўстанцамі горад Кейданы перад расейскімі войскамі й зрабіў ім немалыя страты (300 забітых, 100 параненых), але з-за недахопу амуніцыі змушаны быў адступіць ад гораду.

4.1930. Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831 : atlas
http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata ... m=pubstats

5.1830-31гг.
Ігнат Дамейка
"Маланкай праляцела звестка ад Віслы да Нёмана і Днястра, аж за Днепр і Дзвіну, ды запаліла да бітвы нашу Літву і Жмудзь. "
"Гісторыкам пакідаю апавядаць , што рабілася ў Літве пад канец сакавіка і ўвесь красавік, як утварылася Камісія, або тайны Патрыятычны ўрад у Вільні, як фарміраваліся паўстанцкія аддзелы ў паветах Віленскай губерніі і Валыні, як збіраліся ў партызаны віленскія студэнты.."
"У нашай Гарадзенскай губерніі ўвесь красавік было спакойна" ,"Лідскі павет (Заполле, маёнтак Дамейкі, май ўнёсак), ў якім я жыў, быў яшчэ, мабыць,на той час самы бездапаможны."
"Ужо ў Літве разгаралася паўстанне. Распавядалі пра разню ў Ашмянах і Матушэвічаву помсту казакам. мы ўжо ведалі, што віленскія студэнты б'юцца ў Рудніцкай пушчы, што пачалося паўстанне на Жмуді"" Адін афіцэр, ліцвін Міхалоўскі, і дваццаць жаўнераў гэтага гарнізона (Ліда), таксама ліцвіноў."
"На трэцці ці чацвёрты дзень пасля выхаду з Жырмунтаў Хлапоўскі загадвае стварыць першы батальён новага палка,прызначае туды камандзірам маёра Мацэвіча,жмудзіна старой службы.. Мацэвіч- вымуштраваны службіст і палымяны патрыёт- ужо быў шмат год на чыннай і, як вядома, суровай службе ў вялікага князя Канстанціна. "
"Я прапускаю шмат падрабязнасцей, што цьмяна прыгадваюцца, і перахаджу да апісання злучэння амаль усіх паўстанцкіх атрадаў з дывізіяй Гелгуда ў ягоным маёнтку на Жмудзі (у Рыконтах)
http://www.radzima.org/ru/mesto/rykonty.html

У Кейданах
http://ru.wikipedia.org/wiki/Кедайняй
"Быў пры ім міністрам былы бібліятэкар Віленскага універсітэта,мой даўні знаёмы Контрым, шчыры паляк, вядомы сваімі выпадамі супраць шляхты і паноў."
+
"Разам з Мацэвічам мы пайшлі дa згаданага ўраду, ці , як яго называлі яшчэ, Нацыянальнай камісіі,дамагаючыся, каб да нас прыпісалі тыя тры сотні сялан, а мы ўтварылі б з іх дзве роты пяхоты. Мацэвіч паказаў старшыні дакумент Хлапоўскага пра прызначэнне яго камандзірам фарміраванага палка, а мяне палкавым ад'ютантам. Залескі быў не супраць нашых намераў, маршалак жа павятовай шляхты хацеў з тых самахотнікаў мець асобны аддзел,названы імем свайго павета. Самым упартым праціўнікам быў Контрым, ён скардзіўся на генералаў, на каронных афіцэраў і жаўнераў старой канстанцінаўскай службы, якія пагарджалі паўстанцамі і маладымі жаўнерамі,нападаў і на паноў, і на шляхту за тое,што ім не стае энтузіазму,узнесласці,запалу.
Я узяўся ўласкавіць Контрыма,прыгадваючы яму колішнія ўніверсітэцкія часы, яго стасункі з молоддзю і дзеля Бацькаўшчыны. На трэцці дзень я ледзьве пераламіў упартаць старога палкага дэмакрата. Інструктааў хапала, і мы адразу ж амаль ліхаманкава і з запалам узяліся фарміраваць нанова полк. Апроч трохсот сялян з рэкруцкага набору і сотні уратаваных з Коўны да нас далучылася нямала моладзі з маёнткаў ды партызанаў, што былі не ў адной сутычцы з непрыяцелем.
Мы сталі табарам за поўмілі ад горада.Нам удалося сабраць сотню стрэльбаў і вінтовак;а тым навабранцам,што нічога не мелі,раздалі пікі і косы.
Да новых жаўнераў Мацэвіч звярнуўся з палымянай прамовай па-жмудску, і гэта ім вельмі спадабалася. Увечары манах-бернардынец, які далучыўся да нас як капелан,прамовіў таксама па-жмудску, а пасля яго ўся наша грамада, падзеленая на дзве роты,згаварыла вечаровыя пацеры."

У Куршанах
"Ах, якая ж мілая гэтая Жмудзь! Край прыгожы,багаты, сяляне заможныя,набожныя,гасцінныя, іх дамы добра збудаваныя, усярэдзіне абразы, гадзіннікі,сталы і лавы чыстыя. Сумны я ехаў каля касцёла,дзе сабраліся людзі, але ўвайшоў памаліцца, і на сэрцы зрабілася лягчэй. Калі ж я сядаў на каня, дзядок, які пільнаваў яго,трымаючы за цуглі,пацалаваў стрэмя і ўзняў руку да неба."

"Прыкра і балюча ўспамінаць, што першай ноччу рабілася на прускай тэрыторыі. Мы ведалі,што жыхары гэтай часткі Прусіі, Менавіта Мемеля і Караляўца,былі прыхільныя да нас. Нашыя жмудскія паўстанцы куплялі ў іх зброю і амуніцыю. Яны,верагодна, і ў кожным месцы нашага побыту ў прусах маглі б нам дапамагаць пераходзіць мяжу малымі гуртамі. На іх можна было спадзявацца з большай ўпэўненасцю,чым на караля, і шмат хто спадзяваўся."

Ігнат Дамейка "Мае падарожжы" Мінск ,"Беларускі кнігазбор" ,2002г.

[gervasij]

Два камня от соседей

1. Žemaičių ЗЕМЛИ ЖУРНАЛ. 2001 Количество 1
СОДЕРЖАНИЕ

1831 восстание лидеры низменности. Стажеры из правительства

Вацлав Римкус

Стажеры из 1831 Январского восстания в Вильнюсе расположен в Центральный Комитет установил контакт с повстанческими комитетов в стране, но, как и в Литве является одним из основных русских воинских частей, Комитет задержки начала дожидаясь указаний, и восстание в Польше.

Стажеры из повстанческих лидеров к решительным действиям. Расейняй секретный комитет графства повстанческих двенадцати членов: Джули kelmiškis Gruževskis, Бенедикт Калинаускас из Baltmiškio Иосиф Rimkevicius, Игнасио и Станявичюса Зенона, С. М. Калинаускас D. Стравинский, Дж. Suchorževskis и др. 17 марта Tytuvėnai встретился с повстанческими член Комитета совещании Адольфа Pšečiševskį. Комитет рассмотрел восстания начать доставку Recruit Расейняй день - 26 марта - День восстания и написал акт. Повстанцы согласились разоружить царской экипажей Žemaitija городов. Дать о своем решении повстанческих командиров постановил информировать Комитет старших восстание и послал в Вильнюс для участия в совещании членов комитета I. Jarudį.
Кельме собственника имущества Джули Gruževskis одним из первых начал низменности организации повстанческих подразделений. Он заработал свои деньги в первую Ulonų полка, которые были составлены из 400 dalgininkų, 100 стран и 50 всадников. J. Gruževskis Расейняй поручил Каунти инспектора Чарльз Jautokui, связанных с Pavengrių районов, Кельме района, чтобы призвать людей для подготовки и поощрять восстания оружия. Q Jautokas 23 марта в свое имение в в районе Кельме созвать надежный арендодатель, благородство, и другие горожане, и сказал им, что Комитет согласился с тем, чтобы начать повстанческих восстания, призвал общество к подготовке оружия.
Восстание началось раньше, чем ожидалось. Все из-за обстоятельств день вдруг на К. Jautoką лошадей пришли к приобретению rotmistras Poplonskis. В то время, К. Jautoko домой, как только люди готовы к восстанию, и налил пуль. Q Jautoko у людей не было времени, чтобы скрыть пули-литейных форм, боеприпасов и других видов оружия. Все, что видел Poplonskis. Тогда Q Jautokas немедленно послал гонца к восстанию членов Комитета, что они сообщили об этом событии. Комитет согласился с тем, чтобы начать восстание немедленно. Rebel отряд во главе с К. Jautoko, 1831 25 марта утро было Новы сломал царская администрация начала набирать крестьян и приняты в объединения горожан, объявила о начале восстания. В тот же день, К. Повстанцы Jautoko напали на солдат, которые работали в канале реки Вента, и захватили шесть офицеров и 92 солдат. Другие солдаты бежали.
26 марта Одноместный в утро внезапно напал повстанческих сил Расейняй. Атака из сторон пни и принял участие в Юлиус Nemakščių Gruževskis от Дубиса - B. Калинаускас от Ariogala - J. Suchorževskio на повстанцев. После краткого столкновения между повстанцами разоружены paručiko Bolhorno 60 недействительным Gargardą команду убил офицера, арестованных чиновников.
Только около 200 пограничников удалось бежать в Пруссию, а затем скрыться. Повстанцы столкновение взял на себя много оружия, где они особенно необходимы. Участвовала в повстанцами двух русских офицеров - братьев Narbutas.
Расейняй пленных повстанцев было временное правительство округа, в который вошли kelmiškis Gruževskis Юлиуса и Дж. Игнасио Станявичюса Rimkevicius. 28 марта это была часть дополнительных я Конарски, Л. Rutkovskis. Вооруженные силы главного избран Калинаускас Болеслав. Составитель правительство издало воззвание к народу, в котором говорится, что он хочет распространить свою власть не только в Литве и Латвии, Эстонии, Беларуси и Украины. Правительство призывает эту пригласил всех претендовать на восстание. В дополнение к апелляции, там были потрачены на различные команды и заповедей. Все документы были выдавлены, на которой изображен ворон, и виселицы.
После чего мятежники были вынуждены выйти из Расейняй, но через неделю они снова удалился.
29 марта Лиепайский район возвращения секрет повстанческих Председатель Станявичюса Иезекииль, всю власть в уездный комитет дал ему.
Расейняй Каунти повстанческих руководство немедленно отправил послов в другие города, чтобы доклад о началось восстание. Упите (Паневежис) район, чтобы помочь подготовиться к восстанию пришли к тайной повстанческой Расейняй Каунти член комитета А. Preciševskis. Школа префекта Кражяй Игнас Daujotas сообщил хозяин Малиновского района Кельме. О том, что повстанцы Расейняй, вскоре распространился Кражяй и 26 марта в утром группа учеников: Винсент Andriuskevicius, Майкл Юшкявичюс, Леонард kraśnicki, Иларион Novickas и другие нападали на деревни охранников, которые имеют периоды неурожая. Последние были освобождены. В тот же день начальник восстания Daujotas сообщил преподавателям и студентам предлагается присоединиться к рядах повстанцев, идти защищать свою родину. Вскоре прийти Кражяй Расейняй Каунти Временное правительство представителей sukilėįlių Игнасио Бурба и Стивен Gruževskis. Они хотели организовать повстанческие взвод местных жителей. Представителя правительства, район Кражяй хозяин Вольфганг Baublevičiaus Заказ районов Кражяй церкви, крестьяне были публично объявлены до начала восстания царизм. Префект учителей и школы Daujotas немедленно подписал верность присяге новое правительство мятежников, и школьники были приведены к присяге в часовне. Вечером приходит к Кражяй Teofilis Pševolskis повстанцев навел порядок снимать наличные деньги в средней школе. 29 марта наличные деньги все под наблюдением охранников, слева Расейняй. В городе был проведен повстанческих полиции, во главе с средней школе учителем Йоахим Сломински. Местный помещик Джон Кражяй Chlopinskis с г-ном запасам основных Rohozinskiu был Кражяй повстанческих легиона, который был получен богатый и учащихся средней школы. Это было позже часть легиона В. Baublevičiaus повстанческих ядра полка. Кражяй студентов стыда įėjusiam Baublevičiaus состав стада, во главе с Эдвардом poručikas Narbutas. Число студентов служил Карзаем и другими повстанческими единиц. J. Rimkevicius повстанческих полка был даже 8 Кражяй Школьники и волонтеры: Адам Underovičius, Джон Багинский, Андрей Knystautas, Зенон Giediminas, Ипполит Vencevičius, Tamošius Милевско, Закари и Чарльз Бутвидаса Skšackovskis. Г-н учитель Ochmanas средней школы и В. Andriuskevicius и Boguslavas Бернацкий Расейняй был первым Каунти Žemaitija Ulonų полка лейтенант. Raesinių Второй полк округ служил poručiku Кражяй средней школе учителем, К. Guderliejus и студентов этой школы М. Юшкявичюс L. Kraśnicki H. Novickas, J. Guderliejus - лейтенант. Кражяй школьный учитель философии кандидата Hilarijonas правительства повстанческие Okolovas создал порохового завода, который был Žadvainių усадьбы вблизи Ретавас. Кражяй школьный врач был назначен Джастин Kochanovskis Raeiniuose запустить повстанческих военный врач больницы.
Во время восстания Kolainiu школа управления уволен студентов, многие из которых участвуют в повстанческих подразделений. Восстание пришел из школы и Kolainiu Biržiška Леонард.
Вскоре охватывают весь текущий восстания в районе Кельме. Tytuvėnai лесах и вокруг них повстанцев пути пересеклись. Tytuvėnai стоял некоторое время, генеральный J. Šimanovskio на повстанцев. Кроме того, в районе действовали H. Cherubavičius и П. А. Шемета, который было три тысячи пехоты, кавалерии и 500 пушками 3. Здесь был мятежником и единиц Шяуляй округа. Tytuvenai увидел G. Багдонавичюс D. полков Стравинского повстанцев. Существовал также генерал А. Gelgaudo D. Chlapovskio и F. Роланд польской повстанческой армии. Tytuvėnai также остались в лесах и С. Kalinovskio и А. Jacevičiaus главе повстанцев, которые прятались в лесу два орудия.
F Косо, Дж. Sirevičiaus повстанцев посетил Кельме, К. Cherubavičiaus и других повстанческих единиц стоял Saukenu. Кражяй и их окружения, Užventyje, были Kolainiu J. Sirevičiaus повстанцев. Свит прошли через А. Gelgaudo F. Роланд, D. единиц Chlapovskio повстанцев.
Повстанцы в городских поместий получили пищевых продуктов и кормов. J. Sirevičius пищевых продуктов и кормов также приобрели Кельме еврейский кагал. P. А. Шемета повстанческие отряд - Koreivos Tytuvėnai недвижимости. Потому что мятежники получили поддержку Кельме еврейской Кахаль, и другие.
По прибытии в Литву, генеральный Энтони Gelgaudui своим сотрудникам 11 июня был награжден польским временного центрального правительства Литвы. Правительства был подготовлен исключительно для административных и организационных вопросов, и позаботился о потребности армии. Все Žemaitija Вооруженных Сил командующего, 19 пехотный командир полка Т. Simanovskis 21 июня созвана Tytuvėnai Шяуляй, Расейняй и палаток представителей мятежников правительство округа. Здесь был сформирован центрального правительства Žemaitija из четырех человек. Это правительство было избрано председателем повстанческих округа главный Расейняй Станявичюса Иезекииль, и членов - повстанческих начальник Шяуляйского округа П. А. Шемета, RASEINIŲ повстанческих представитель правительства округа С. Pšeciševskis палаток и никаких обвинений на всех Представитель повстанческих правительства С. Gadonas.
Это правительство должно было быть Šimanovskio персонала и осуществлять только организации повстанческой армии и ее обеспечение.
Среду, 30 октября Польский центральный переходного правительства не одобряют Литва Žemaitija правительства. Тогда Žemaitija правительства прекратил свою деятельность.

(Продолжение в других помещениях)

http://www.samogit.lt/kultura/VRimkaus_str.htm

2.

[gervasij]

часть 4.

1."Польскае" паўстанне 1830-1831гг. і беларускае сялянства.
У.Сосна
Мінск,2010
Ссылка для скачивания файла: http://ifolder.ru/22260814

2.И.Ковкель , Э.Ярмусик
"История Беларуси",
Минск, 2008
Ссылка для скачивания файла: http://ifolder.ru/22260865

[gervasij]

"Портретное хранилище" (краткие биографии) тех, кто прямо или косвенно участвовал в борьбе. Взято из книги Ўладзіміра Арлова "Імёны свабоды",2007.

Наполеон Орда, Міхал Валовіч, Генрык Дмахоўскі,Аляксандр Рыпінскі,Францішак савіч, Сымон Канарскі,Эмілія Плятэр, Казімер Чарноўскі.
http://www.photoshare.ru/office/image.php?id=6928538

Казимир Чарновский - известен тем, что изобрел перископ, первым выдвинул идею строить субмарины целиком из металла...

[gervasij]

І. Клюкоўскі - Успаміны аб падзеях паўстання 1830-1831 гадоў

http://jivebelarus.net/history/memuares ... faith.html

[gervasij]

Медиа :
http://aidai.us/index.php?option=com_co ... Itemid=464
Тут список литературы, если есть желание, и возможности, исчите.
http://www.worldcat.org/search?q=su:Lit ... ot_subject

[Media]

Wojna na Litwie w roku 1831
http://www.archive.org/stream/wojnanali ... 7/mode/2up

[Media]

Жемайтская песня 1830 тых.

Dabar lenkai naprapule
Kol żemaitiai gyvi
Kad visi prie ginkło pule
Tad ir bus szczastlivi



Lenkai, lietuviai, żemaitiai draugibie
Kayp visada buvom tayp busim vyinibie



Ar maż pralijom aszaru
Kad kożnam rudyni
Rekrutams ukazai cara
Lieb imt paskutini
Wayka motinai o seserei broli



Nebe mums iau poniawosi
Prakeiktas maskoli



Kaktas musu ne bus skustas
Ney żwangins gielżiniai
O Sybiras visad pustas
Neb grażos minyai



Wysi vyrai eikim newale numesti


Neprietieli musu pakarop dawesti



Gana vieros papeykimo
Gana jau kientieti
O diel puszku atliejimo
Warpus nujemkieti



Joug ir Diewas Danguy
Te Dieva teysibie
Duos lenkams, lijtuviams,
Żemaitiams vienibie



Trisdeszimtis sekmie metu
Kayp carai czie wałda
Kam ir spakaini wieta?
Kamy Diewui małda?
Gins virus y padvadas, nubiauros
tau buta
Yr mergaytiems yr moterims siułodami
knuta



Jug żemaitis kożnas turi
Titnago striełbeli
O dieł wajska ims isz buri
Tinkama żyrgeli
Oniekie tau sako: tunkart gausi mani
Kad iszginsi ysz Żemaicziu
Neprietieli szuni



Eykim wisi jemt Pałanga
O łaywais nupłauksma
Stalicziop su walia Danga
Yr cara sugausma



Tad sugryżies namon
Kriżius pastatysma
Yr Yszganima Metus
Ant ju paraszisma.



* * *

Jeszcze Polacy nie zginęli
Póki żyją Żmudzini
Wszyscy się broni chwycili
Więc będą szczęśliwi



Polacy, Litwini, Żmudzini
Zawsze w zgodności
Byliśmy, trwamy we współjedności



Czyż mało łez się wylało
Gdy przez słotne lata
Z pomocą knutów
Podług carskich ukazów
Odbierano w rekruty
Matce ostatniego syna, a siostrze brata?



Nie będziesz nam panował
Przeklęty Moskalu



Nie ogolisz łbów nam więcej
Nie usłyszysz kajdan brzęku
A Sybir opustoszały
Będzie brzydko wspominany



Jazda, chłopy, z jarzma się wyzwolić



Nieprzyjaciela naszego
Śmiertelnie upokorzyć



Dość już prześladowań wiary
Dosyć cierpień, kazamatów
Dosyć dzwonów przetapiania
We wraże armaty



Wszak jest Bóg na Niebie
Niechaj z wyroku Bożego
Polacy, Litwini, Żmudzini
Złączą się w jednym szeregu.



To już lat trzydzieści mija
Odkąd carat rządzi nami
Kto, gdzie przed nim się ukryje?
Gdzie nam Pana Boga chwalić?
Mężczyzn pogonią z powodami
A dom twój zbezczeszczą
I zagrożą knutami
Niewiastom oraz dzieweczkom.



Wszak każdy z nas, Żmudzinów
Ma pukawkę nabitą
I do wojska weźmie z sobą
Przedniego konika
Aneczka ci mówi: wtedy będę twoją

Kiedy z naszej Żmudzi
Wroga – psa przegonisz



Na Połągę ruszyć trzeba
Skąd statkami popłyniemy
Ku stolicy, z woli Nieba
I cara złapiemy.



A gdy do domów wrócimy
Krzyże ustawimy
I Rok Wyzwolenia
Na nich umieścimy

(Ze żmudzkiego tłumaczyła Alwida A. Bajor)

[gervasij]

Powstanie listopadowe – polskie powstanie narodowe przeciw Rosji , które wybuchło w nocy z 29 listopada na 30 listopada 1830 , a zakończyło się 21 października 1831 [5]. Zasięgiem swoim objęło Królestwo Polskie i część prowincji zabranych ( Litwę , Żmudź i Wołyń ).

http://szkolnictwo.pl/szukaj,Sejm_(pows ... istopadowe)

[gervasij]

Тема на польском форуме. Диву даюсь.
------------------------------------------------
Powstanie listopadowe

http://www.historycy.org/index.php?showforum=297

[gervasij]

Ігнат Дамейка "Маі падарожжы" Мінск "Беларускі кнігазбор" 2002
http://ifolder.ru/22118478

[gervasij]

Вот и соседи заинтересовались "делами минувших дней"...

---------------------
Восстания 1831 и 1863 годов и белорусы

Позовчера в Литовской Республике упоминали 150-летие со дня рождения Габреле Петкевичайте - Бите (Gabrielė Petkevičaitė-Bitė), Bite это ее псевдоним:
http://pilietis.delfi.lt/yrakaveikti/pa ... aroda-sk...
http://www.panbalsas.lt/naujienos/miest ... itei_bit...

Т.е. самой знаменитой женщине из так называемого литовского народного возрождения конца 19 - начала 20 в.в. Так вот в одной ветке форума дисскутируя насколько литовцы были лояльные Российской власти вспомнил один интересный факт, пристягиваю. Так как в форум заходят белорусские участники, переведу на русский, как в 1863 Ян Леон Петкевич (отец Габриелы) опасаясь провокации предал белорусских повстанцов:
«Же русские послали банды шпионов на охоту подозреваемых в участии восстания.
Тем временем в Пузинишки в самый полдень появились два всадника, весьма непонятной внешности, требуя повстанцам пищи. Отец сам вышел с ними поговорить. Оказалось, что они ни по-литовский, ни по-польский неумеют, говорят только на каком-то ломанном русском языке.
Отец, побеседов с ними более, запозодрил их будучий шпионами, и предал в свирепые руки военного началника Твердохлебова. Тот Твердохлебов жил в Клованах.
Оказалось, те двое несчастные были по настоящему посланы повстанцами и оба были белорусы из далека.»
Источник: Gabrielė Petkevičaitė-Bitė. Raštai, T.4: Pasikalbėjimai, Vilnius: Vaga, 1967, p. 688.

Вот такая история, уверен мало кому знаема. У меня, давно есть один такой вопрос, почему белорусы весьма мало участвовали в восстаниях 1831 и 1863 годов?

http://forum.istorija.net/forums/thread ... s=4#M83855
-----------------------------------------------------------

[lietuvaitis]

Наверное потому, что мужик белорусский "мове польской добре незнае".

[Innocentius]

lietuvaiti, это Вы чё, украиниетишкай попытались написать?
Гудишкай это будет: "...мовы польскай добра ня ведае".
Естественно, униаты(или православные) из восточных окраин Литвы(т.е. Беларуси) - Могилёвщины, Гомельщины, Смоленщины... вполне могли не знать "лянкю" и тем более "аукштайчю/жямайчю калба".

А вообще восстание 1830-1831 гг. - очень інтересная тема! Спасибо gervasij и остальным, кто поднял по ней доступные материалы!