ПОЯВЛЕНИЕ ФАМИЛИЙ БЕЛАРУСОВ И ЛЕТУВИСОВ

[gervasij]

Пан gervasij, не любят литовцы когда их обзывают. Совсем иностранцы.

Ніхто іх не абражаў. Як ёсць, так і кажу.

[gervasij]

Стефан Неманя
Сте́фан І Не́маня (1114, Рибница — 13 февраля 1200, монастырь Хиландар) — сербский великий князь (жупан), основатель династии Неманичей.
http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1% ... 0%BD%D1%8F

Неманичи (серб. Немањићи) — династия в средневековой Сербии (1170—1371). Её родоначальник великий жупан Рашки Стефан Неманя (1170—1196) заложил основу единого государства в Сербии. Крупнейшие представители: сын Немани великий жупан Стефан Первовенчанный (1196—1227), принявший (1219) королевский титул; Стефан Душан (1331—1355), создавший обширное сербо-греческое царство на Балканах и провозгласивший себя в 1346 «царём сербов и греков». При его сыне царе Стефане Уроше (1355—1371) государство Неманичей распалось. На смену им в Сербской деспотии пришли Лазаревичи.
http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0% ... 1%87%D0%B8

[goward]

Беларускія прозвішчы на трыста гадоў старэйшыя за расійскія

Той, каму давялося расці на вёсцы, памятае: вясковыя роды называлі па мянушках. Калі ў вёсцы дванаццаць сем’яў Герасімчыкаў, мянушкі — найпрасцейшы сродак указаць на патрэбнага чалавека.

Яны даваліся найчасцей ад імені дзеда або прадзеда. Адны Герасімчыкі маглі быць Казімірчыкамі, другія — Апанасавымі, а трэція — Адамавымі...

З такіх родавых мянушак 500 гадоў таму фармаваліся прозвішчы. Як? Гэтым займаліся бюракраты.

Шляхта прагнула прозвішчаў

Першымі ў канцы XV ст. прозвішчы займелі баяры-шляхта, піша гродзенскі гісторык Андрэй Вашкевіч. Спачатку яны не былі сталымі. Сыны баярына Грынькі рабіліся Грынковічамі, але дзеці ягонага сына Багдана ўжо былі Багданавымі Грынковічамі. Яшчэ праз пакаленне пра Грыньку маглі і забыцца, ператварыўшыся ў Багдановічаў...

Але Багдановічам цяжка было пацвердзіць свае правы на сяло, якое вялікі князь даў іх дзядам-Грынковічам. Таму чым больш дзяржаўная канцылярыя стварала папер-прывілеяў, тым важней для шляхціца было зафіксаваць сваё прозвішча раз і назаўжды.

Сінонім залежнасці

Сяляне ж яшчэ ў пачатку XVI ст. прозвішчаў не мелі. Каму справа да селяніна, які жыў на хутары, мог вольна перамяшчацца па краі і быў эканамічна незалежным? Прозвішчы сялянам пачалі даваць кантрольныя органы ВКЛ. Адбывалася гэта ў сярэдзіне XVI ст., падчас Валочнай памеры 1557 г. — гіганцкай аграрнай рэформы. Сялян «прымацоўвалі» да зямлі, высялялі ў вялікія вёскі і перапісвалі, дадаючы да імені імя па бацьку або мянушку, якія цяпер раз і назаўжды рабіліся прозвішчамі.

Лук’яновічы і Бабровічы

Тыя з іх, што паходзяць ад імя продка, называюць патранімічнымі. Большасць іх у беларусаў маюць суфікс -іч. Вось колькі іх у адным Попісе Гродзенскай каралеўскай эканоміі XVI ст.: Лук’яновіч, Івановіч, Ляўковіч, Амельяновіч, Хоміч, Навумовіч, Жуковіч, Васілевіч, Паласковіч, Міцкевіч, Козіч, Ячкевіч, Дашкевіч, Грынкевіч, Ламановіч, Зімаковіч, Бабровіч...

«Прозвішчы на -іч — адзнака славянскага паходжання, — кажа доктар філалагічных навук Валянціна Лемцюгова. — Яны характэрныя не толькі для беларусаў, але і для заходніх і паўднёвых славян. У беларусаў суфікс -іч не меў саслоўных абмежаванняў, а ў Расіі прозвішчы на -іч атрымлівалі толькі прадстаўнікі вышэйшых колаў грамадства з царскага дазволу».

Таксама да групы патранімічных прозвішчаў, найбольшай і найстаражытнейшай, адносяцца тыя, што сканчаюцца на -ук (-юк), -эня (-еня), -энка (глядзі мапу).

Юркойці і Даўгялы

У беларускіх прозвішчах адбілася тысячагадовае суісна­ванне славянаў з балтамі: часта славянскі корань спалучаўся з балцкім суфіксам — як у прозвішчы Даўгяла (корань «доўгі») ці Юркойць (ад Юркі). А вось Гедройць — цалкам балцкае найменне, якое пазначае таго, хто нечым праславіўся.

Берманы і Дзерманы

Уплывы маглі быць не толькі балцкія. Сярод экзатычных — нямецкія. Часцяком нямецкі пан-каланіст запісваў усіх сваіх сялянаў уласным прозвішчам, каб абазначыць гэтым права на ўладанне імі. Так з’явіліся Берманы, Дзерманы. Магчыма, так перараджаліся і некаторыя старыя балцкія прозвішчы (Шэйман).

Нелюбы і Пазнякі

Многія прозвішчы паходзілі ад мянушак і дахрысціянскіх імёнаў.

Людзей тады называлі проста. Нарадзіўся апошнім у сям'і — будзеш Пазняк.

Бывалі імёны татэмныя — ад звера ці дрэва, якому племя пакланялася (так, у летапісах трапляюцца Воўк, Воўчы Хвост), былі імёны ахоўныя, пакліканыя «падмануць» злыя сілы — Нелюб (каб любілі), Дыхля (каб здаровы быў).

Царква, выціскаючы паганства, змушала замяняць старыя імёны на хрысціянскія (у летапісах сустракаем прыклад літоўскіх князёў — Вітаўт рабіўся Аляксандрам, Ягайла — Уладзіславам).

Скарыны і Гоўшы

Дый Скарына — не ад скарынкі, кажа прафесар Лемцюгова, а ад Скарына — скарочанага старажытнага імя, тыпу Скараслаў, Скарагост, Скаравой, Скарамір. Частка прозвішчаў — такія добра забытыя імёны, накшталт Гоўша, Дымша.

Пераходзілі ў прозвішчы і скарочаныя формы: Мечык, Віліч, Стасік... Нават такое, здавалася б, відавочнае прозвішча Трус — скарочанае ад Пятро, Пятрусь. Місюта, аказваецца, — размоўны варыянт царкоўнага імя Міхаіл. Масу варыянтаў мае Аляксандр. Самыя экзатычныя з іх — Шаша, Шоша.

Але Валянціна Лемцюгова перасцерагае: даследаванне гісторыі кожнага прозвішча вымагае індывідуальнага падыходу, міні-даследавання. Верыць у сямейныя легенды і тлумачэнні, якія, здавалася б, ляжаць на паверхні — небяспечна.

Тут як з назвамі населеных пунктаў: Шапчыцы — не ад шапкі, знойдзенай там, а ад нашчадкаў чалавека з такой мянушкай. Пількаўшчына — не ад пілаў, якія ламаліся, а ад імя ўласніка зямлі, якога звалі Пілька, Піліп.

Кухты і Стэльмахі

Наступная пасля патранімічных па колькасці група прозвішчаў з Попісу Гродзенскай каралеўскай эканоміі — ад асаблівасцяў выгляду: Коўш, Чарэпка, Казелак... Безумоўна, не трэба абмінаць і прозвішчы, звязаныя з заняткам чалавека. У XVI ст. іх працэнт быў невялікі, але з часам Стэльмахі (у «Слоўніку паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча» Стэльмах — той, хто робіць калёсы, калёснік), Рымарчукі (рабілі вупраж), Бондары (выраблялі цэбры), Мясніковічы (былі рубшчыкамі мяса) з’яўляюцца ўсё часцей і часцей, адзначае А.Вашкевіч.

Тое самае паходжанне ў прозвішча Кухто, лічыць Валянціна Лемцюгова. Кухта — гэта памочнік кухара. А націск на -о ў такіх прозвішчах з’явіўся ад пазнейшага, часоў Расійскай імперыі, імкнення надаць ім «благозвучность». Тады з’явіліся Лапато, Капусто, Лапо, Дынько і ім падобныя.

Цікавая гісторыя прозвішча Цароў. Адкуль у Беларусі «цар»? Аказваецца, на Магілёўшчыне так называлі старшага валачобніка, які меў упрыгожаную бліскучую шапку.

Рабіновічы з’явіліся апошнімі

Найпазней жа ў Беларусі, адзначае А.Вашкевіч, прозвішчы з’явіліся ў габрэяў-гараджан. Улады Рэчы Паспалітай не ўмешваліся ў жыццё габрэйскай грамады, адносіны з ёю абмяжоўваліся атрыманнем падаткаў, якія збіраў сам кагал. Напрыклад, з дванаццаці габрэяў, якія мелі пляцы ў 1704 г. у мястэчку Сапоцкін, прозвішчы мелі толькі шасцёра. Прычым прозвішчы яўна паходзілі ад мянушак, звязаных з выглядам, — Іцка Вясло або Азік Чарток. А калі царская адміністрацыя пачала браць габрэяў у рэкруты, забіраць дзяцей у кантаністы, пачалося прымусовае наданне беларускім габрэям прозвішчаў, прычым часта па той самай схеме, што і ў беларускіх сялян за трыста гадоў да таго. Так з’явіліся Абрамовічы, Іцкавічы, Абковічы або Зельманавічы. А Рыўкіны, Соркіны, Рохліны — па імёнах жанчын, маці. У беларусаў такое здаралася радзей, а вось ва ўкраінцаў — даволі часта: Андрусішын, Васілішын, Стэфанішын, Байчышын (ад Андрусіха, Васіліха, Стэфаніха, Бойчыха, г.зн. жонка, удава Андруся, Васіля...).

Рэха прыгону ці поступ прагрэсу?

Нашыя прозвішчы — вынік індывідуальнага прыгону, які запанаваў на землях ВКЛ з часоў Валочнай памеры, — лічыць Андрэй Вашкевіч. — Там, дзе не было індывідуальнай залежнасці ад пана, не было патрэбы ў прозвішчах. Яскравы прыклад — балгары, у якіх толькі ў сярэдзіне ХХ ст. замацаваліся прозвішчы. У захопленай асманамі Балгарыі селянін быў вольны, арандаваў зямлю ў дзяржавы і плаціў падатак — харадж. Патрэбы замацоўваць прозвішчы не было, і яго функцыі выконвала імя па бацьку. Іван Кольеў быў сынам Кольі, а ўжо сын Івана быў не Кольевым, а Іванавым. Да сёння ў Еўропе захавалася краіна з сістэмай прозвішчаў, утвораных ад імя бацькі, — Ісландыя, дзе ад часоў засялення вікінгамі панавала дэмакратыя.

Але як у такім выпадку быць з Расіяй, дзе, сцвярджаюць гісторыкі і мовазнаўцы, сялянскія прозвішчы замацаваліся толькі ў ХІХ ст., а прыгон быў яшчэ больш жорсткі, чым у ВКЛ?

Беларускія прозвішчы на трыста гадоў старэйшыя за расійскія

У Масковіі прозвiшча да XVI ст. было прывiлеем князёў і баяраў. А прозвішча на -іч давалася толькі з дазволу вялікага князя. У «Тысяцкай кнізе» 1550 на тысячу чалавек такія прозвішчы мелі толькі 28. Рэшта прозвішчаў — на -оў або на —ін. У Беларусі такога не было. У XVI—XVII стагоддзях прозвiшчы пачалi з’яўляцца ў асяроддзi дваран. У XVII—XVIII стст. — у гараджан, у к.XVIII — п.XIX стст. — духавенства. Сяляне не мелi прозвiшчаў да сярэдзiны ХIХ ст.

Нашыя прозвішчы — каштоўны скарб. Ім як мінімум 450 гадоў. А гэта значыць, што насілі іх да нас дзясяткі і нават сотні тысяч людзей, і трэба быць вартымі іх памяці.

http://gazetaby.com/cont/art.php?sn_nid=56194

[daugaila]

Беларускія прозвішчы на трыста гадоў старэйшыя за расійскія

Юркойці і Даўгялы

У беларускіх прозвішчах адбілася тысячагадовае суісна­ванне славянаў з балтамі: часта славянскі корань спалучаўся з балцкім суфіксам — як у прозвішчы Даўгяла (корань «доўгі») ці Юркойць (ад Юркі). А вось Гедройць — цалкам балцкае найменне, якое пазначае таго, хто нечым праславіўся.

Вот те рас - меня на этом форуме не только жмудином и летувисом обозвали, да еще и фамилию в беларускую записали:)

[psv-777]

И правильно записали.Беларуская-не значит русская.А чисто балтски ДаугялИС видимо будет.

[daugaila]

"Корань" Дауг- вообще не славянский, иначе Даугава ("большая вода") и была бы Даугавой по-беларуски.

М. Балинский в "История города Вильно" фамилию Daugela-Dowgiallo выводит так: "Сын Ганула Ян отметился в Вилькомирском побоище (1436), где получил прозвище Dauggalis, что по-литовски значит "очень сильный, мощный" (по лит. daug - много, очень, galia - сила, мощность).

[timax]

"Корань" Дауг- вообще не славянский, иначе Даугава ("большая вода") и была бы Даугавой по-беларуски.

Железобетонная логика. Тут с кирпичом не попрешь. Как против Вилии - Нярис. А вообще то, взглянули бы на досуге на "глобус Беларуси", может вас так же разочаровали названия некоторых гидронимов, которые беларусы переименовали "пачками", как в случае, ничего не значившей для нашего уха -Дзвины.

[alizar]

Кто сказал, что беларуское должно быть исключительно славянским?
Мой отец родом из деревни "Даўгінава". Я знаю, что в Беларуси есть несколько деревень с таким названием, не говоря уже о корне.
Или там живут небеларусы

[Alexaндер]

Как удержать ложкой свою половину супа, когда едят из одной миски?

Кто сказал, что беларуское должно быть исключительно славянским?

Реплику спадара Aalizara
Полностью поддерживаю! Присоединяюсь!

От себя в качестве примера добавлю о части беларусов моего правобережного Подвинья.
Это тут̀ейшие или наче "л̀абыши, л̀абейги", что значит "правобережники". Ниже сказанное относится к этой практически исчезнувшей (советская ассимляция) "культурно-этнографической" группе беларусов. Проживают чересполосно с рускими (т.е. беларусами. С одной "с") и маскалями (т.е. великоросами. Без негатива!) между Полоцком и Витебском.

Мне довелось слышать от соплеменников, наших стариков, кроме названия Дзвiна ещё и редкое Доўгава (через "о"). Кстати, в Доўгаву впадает Рудава (Осечна). К слову, также имеются гидронимы — Сакарава, Заранава, Дрыгава и т.п.

Вот старая пословица о непутёвом человеке (работнике, охотнике).
"Сужыў стрэльнiк ...
У пал́яве жвырбал́я
у Доўг̀аве курмел́я"

По русски приблизительно: "Всей добычи — воробей да пескарь"

Кроме того сохранились и старые лабейгские ойконимы:
Мишковичи = соответствует славянскому "Лесковичи".
Карни́ёнки = по русски "Лыково"
Б́уболи — по русски "Пузыри"
̀Обали|~ь (В̀обаль)— по русски "Яблонево", не путать с близкозвучным "Обол̀онь".
Ерашавя (Ерашова) — "Ягнячье место"
Шедзеки (Шедзьки) — по русски "Маслюки"
Жогола|~и — по русски "Огороженное".
Платави~сы|~цы — Ну ... глагол платавацi (platauti) типа блудить (или жить не по средствам, гусарствовать) .
Кукавя|~та|~ця|~чё (Куковячино) — "Нашептал Домовой" (самый восточный населённый пункт. Под самым Витебском)
Шарки — по русски "Сороки" (š́arka — сорока)
Лабейгяй (Лабейки) — этнонимичный (лабыши, лабейги) ойконим, синоним "Правобережники"
и т.д.

Теперь о фамилиях.

Из старых, но пришлых
Крэвиские:
Лiтоўка
Барысевіч
Татарские:
Беляк = воевода.
Уш́ал = по русски "яшма, яхонт".

Архаичные лабейгские прозвища:
Не знаю — были ли в древности до вторжения на Правобережье (в "Лабейгалию") второй волны "левобережников — крэвисаў (пакрэўша = левобережье)" VII-VIII ст. какие-либо архаичные окончания л̀абышских прозвищ, но в настоящее время некоторые широко распространённые у нас фамилии звучат так:
Шедька | Шедзька = по русски "Маслюк"
Акута = по русски "Глаз".
Акутёнок = производная от Акута. (Акуцёнок Петр Антонович – Герой Советского Союза.)
Аглушевич = вполне беларуская фамилия, но с "кисло-горьким" корнем aglus[š].
Доўгяла | Довгяло | Доўгiлаў = исходно от лабг. Dougaila ~ лит. Daugaila (Довгяло Дмитрий Иванович – историк, один из зачинателей археографии и источниковедения истории Беларуси)
Жоголь = По русски это есть Штакетина, Черенок, Прут, Жердинка из забора. Забор, Изгородь. Иначе производная от с. Жогола|и (сравните с названиями сёл Ерагола, Латыголь, Бержигола и т.п.).
Булак | Булах = по русски или Лупаты или Пузырски
Прыгун = удивительнейшая метаморфоза прикрылечного-камня "пр́ыгонка, prygonk" в чисто великорусское прозвище!
Шак̀уть|~я = даже не нуждается в комменте. Беларуско-лабейгская фамилия Шакуть вообще полностью совпадает с лейским словом Šakutė! Это ветка с развилкой, рогатинка.

Resume:
Беларусы полиэтничны в социобиологическом смысле т.е. не являются однородным народом. У какой-то части беларусов в предках славяне, у другой балты, у третьей фенны (не финны). И каждый привнёс о в общую миску супа свои окончания и корни фамилий-образующих слов.

[Media]

Resume:
Беларусы полиэтничны в социобиологическом смысле т.е. не являются однородным народом. У какой-то части беларусов в предках славяне, у другой балты, у третьей фенны (не финны). И каждый привнёс о в общую миску супа свои окончания и корни фамилий-образующих слов.

Я об это тоже тут уже писал, но Ваши соотечественники стеной за "монолитность" белорусского народа.
К стати многие слова, которые привели имеют прямую связь с литовским и латышским языком.

[Pavel]

Resume:
Беларусы полиэтничны в социобиологическом смысле т.е. не являются однородным народом. У какой-то части беларусов в предках славяне, у другой балты, у третьей фенны (не финны). И каждый привнёс о в общую миску супа свои окончания и корни фамилий-образующих слов.

Я об это тоже тут уже писал, но Ваши соотечественники стеной за "монолитность" белорусского народа.

Но разве подобное наблюдение, Медия, не справедливо и в отношении всех остальных народов?

[skorynapiterski]

Resume:
Беларусы полиэтничны в социобиологическом смысле т.е. не являются однородным народом. У какой-то части беларусов в предках славяне, у другой балты, у третьей фенны (не финны). И каждый привнёс о в общую миску супа свои окончания и корни фамилий-образующих слов.

Я об это тоже тут уже писал, но Ваши соотечественники стеной за "монолитность" белорусского народа.

Но разве подобное наблюдение, Медия, не справедливо и в отношении всех остальных народов?

У других народов уже сформировалась устойчивое представление о своем этногенезе. Беларусы по понятным причинам еще не определились. Это дело времени.

[Media]

Но разве подобное наблюдение, Медия, не справедливо и в отношении всех остальных народов?[/quote]
Конечна подходит, и об этом я вашим землякам тоже писал, когда они нас всех в жемайты записывают.

[альберт]

Но разве подобное наблюдение, Медия, не справедливо и в отношении всех остальных народов?

Конечна подходит, и об этом я вашим землякам тоже писал, когда они нас всех в жемайты записывают.[/quote]
Мое мнение что нынешние летувисы или литовцы как кому нравится это потомки древних литвинов и жамойтов(в какой пропорции не знаю и жамойты к основанию ВКЛ вообще не пришей рукав), которых нынче объединили в один народ, поэтому они и не могут полностью претендовать на ВКЛ, также и беларусы это потомки литвинов(балтов)на западе и на востоке Полоцк, Орша, Могилев кривичей, которые все-таки не были изначальными основателями ВКЛ как жители Западной Беларуси и Южной Литвы. Короче мы должны дружить

[Areexyacceno]

Собственно спор пойдет об этом Не свидетельством интимного контакта в 1 месяц знакомства дамы непредсказуемо? А как Вы хотели? а затем в стерильных условиях
Вот еще где бывает интересно и всех его сторонников замечательная вещь на установку каждого элемента