Музычная культура рыцарскага саслоўя Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага
Сасноўскі Зміцер
ЗМЕСТ
Прадмова
Сігнальная музыка
Вартавая сігнальная музыка
 Сігнальная музыка вайсковага побыту
 Баявая сігнальная музыка 
Паходныя капэлы
Баявая духоўная музыка
Псалмы, харалы, малітвы
 Гімн "Багародзіца"
Парадныя вайсковыя аркестры
Рыцарская паэзія
Духоўная рыцарская паэзія
 Свецкая рыцарская паэзія
Рыцарскі эпас
Мірны рыцарскі побыт
Паляванне
 Скамарохі
 Каралеўскія прыдворныя капэлы
 Магнацкія прыдворныя капэлы
 Пабытовае сольнае выканальніцтва
 "Песнь мілосна"
 Капэлы музычных бурсаў езуітаў
 Танцы
 Жалобныя цырымоніі
Народныя спевы пра рыцараў
Гістарычныя песні
 Народныя балады
 Гістарычныя балады
 Казацкія песні
 Лірніцкія спевы
Літаратура
Прадмова
Падрыхтоўка рыцара абавязкова ўключала засваенне комплексу сігналаў, неабходных для вайсковага побыту, вартавой службы і арганізаванага ўдзелу ў бітвах. У "Слове пра паход Ігаравы" пра жыццё сапраўднага ваяра сказана, што ён народжаны пад вайсковымі трубамі: "под трубами повиты, под шлемами взлелеяны, с копья вскормлены".
Пра каштоўнасць вайсковых музыкаў сведчыць тое, што пры абмене ваеннапалоннымі музыкаў залічвалі да афіцэраў. Нездарма Ф. Скарына ў прадмове да "Кнігі 2-га закону Маісеева" апісаў важнасць разумення рыцарамі сігналаў труб: "Некое же право – рицерское или военное, еже на войне соблюдаемо бываеть, яко справовати полки, знати своя места, розумети глас труб...".
Музыкі былі важнай часткай вайсковай інфраструктуры, без іх войска было некіруемым. На барабанах, трубах, рагах, горнах, званах выконваўся ўвесь комплекс вайсковых сігналаў: вартавыя, баявыя (трывога, атака, адыход), маршавыя і парадныя. Музычныя сігналы служылі сродкам інфармацыі ў ваенным побыце: пад'ём, адбой, абед, пачатак малітвы і інш. Да рыцарскай музычнай культуры аднясем таксама і музыку шляхецкага асяроддзя, якая гучала ў мірны міжваенны час.
Храналагічны перыяд, якому прысвечана гэтая праца, абмяжоўваецца часам утварэння Вялікага княства Літоўскага (ХІІІ ст.) і часам знішчэння "Рэчы Паспалітай абодвух народаў" – канцом XVІІІ ст., калі Рэч Паспалітая была знішчана ўзаемным нападам Аўстрыі, Прусіі і Расіі.
частка...
http://kamunikat.org/assets/images/thumb_17387-1.png
------------
Мінск : Медысонт, 2009. – 140 с.
ISBN 978-985-6887-30-0
Кніга прысвечаная ўплыву беларускай музыкі на музычнае мастацтва блізкіх і далёкіх суседзяў, а таксама яе прысутнасці ў свеце. Разглядаецца творчасць кампазітараў беларускага паходжання за мяжой і іх еўрапейскае прызнанне (Міхал Клеафас Агінскі, Станіслаў Манюшка, Напалеон Орда ды іншыя), уключэнне беларускіх народных мелодый у творы вядомых кампазітараў (Людвіг ван Бетховен, Фрыдэрык Шапэн, Мадэст Мусаргскі, Пётр Чайкоўскі), пашырэнне ў замежжы беларускіх нотных матэрыялаў. Чытач знойдзе цікавыя звесткі пра навучанне ў Беларусі замежных музыкаў і музычнае жыццё беларускай эміграцыі ў XX ст.
ЗМЕСТ
Прадмова
 Выезд беларускіх музыкаў на працу за мяжу
 Беларускія інструменты і фальклор у культуры іншых народаў
 Беларускі нотны матэрыял за мяжой
 Вядомыя кампазітары і музыкі беларускага паходжання
 Беларускі фальклор у творах вядомых кампазітараў
 Атрыманне адукацыі ў Беларусі замежнымі музыкамі
 Прафесійныя музыкі беларускай эміграцыі XX ст.
 Падсумаванне
 Літаратура
 
Прадмова
Беларуская музыка, якая мае багатую гісторыю, у розныя перыяды уплывала на музычнае мастацтва блізкіх і далёкіх суседзяў. Шмат якія кампазітары беларускага паходжання набылі агульнаеўрапейскае прызнанне – Міхал Клеафас Агінскі, Станіслаў Манюшка, Напалеон Орда, Мечыслаў Карловіч, Ганна Мейчык, Чэслаў Немэн... Многія расійскія і польскія кампазітары (Пётр Чайкоўскі, Мікалай Рымскі-Корсакаў, Фрыдэрык Шапэн ды іншыя) уключалі ў свае творы беларускія народныя мелодыі. У Беларусі атрымалі музычную адукацыю такія выдатныя музыкі, як Фёдар Стравінскі (бацька Ігара Стравінскага), Сяргей Мігай, Марыя Гулегіна, Ірма Яўнзем...
Часам беларускія ўплывы мелі доўгачасовы характар: нашыя музыкі працавалі ў Польшчы пры дварах каралёў Ягайлы, Аляксандра, Жыгімонта I, Жыгімонта II і Жыгімонта III; падручнікі па тэорыі музыкі рэктара Полацкага калегіума Жыгімонта Ляўксміна выдаваліся ў Мангейме, Кёльне, Вене. Часам беларускія ўплывы былі адзінкавымі з'явамі: беларускія народныя мелодыі ў 9-й сімфоніі Людвіга ван Бетховена, а таксама ў "Grand Fantasie" Фрыдэрыка Шапэна, у оперы "Барыс Гадуноў" Мадэста Мусаргскага...
Асаблівым відам беларускіх уплываў трэба прызнаць тое, што кампазітары нашага краю першымі ў Еўропе рабілі значныя музычныя адкрыцці. Напрыклад, беларускія кампазітары выкарыстоўвалі вакальныя цыклы задоўга да афіцыйнага адкрыцця гэтага жанру Л. Бетховенам, а паланэзы Мацея Радзівіла з'яўляюцца самымі раннімі аркестравымі ўзорамі гэтага танца ў Еўропе. Міхал Казімір Агінскі падказаў Ёзэфу Гайдну сюжэт яго славутай араторыі "Стварэнне свету". За восем гадоў да напісання Вольфгангам Амадэем Моцартам оперы "Вяселле Фігаро" мелодыя каванціны Фігаро ўжо прагучала ў вакальным цыкле "Да Касі" Міхала Клеафаса Агінскага. Заснавальнікам расійскай гітарнай школы стаў музыка з Вільні Андрэй Сіхра. Першую оперу "Фаўст" у супрацоўніцтве з Ёганам Вольфгангам Гётэ напісаў Антоні Генрык Радзівіл. У "Фаўсце" Радзівіла Мефістофель упершыню заспяваў тэнарам, і толькі пазней гэта сустракаецца ў оперы Сяргея Пракоф'ева "Агнёвы анёл". Джузэпэ Вэрдзі пачынае першую карціну "Рыгалета" музыкай, якая літаральна паўтарае "д'ябальскія скокі" Мефістофеля з "Фаўста" Антонія Генрыка Радзівіла. Акрамя гэтага, Антоні Генрык Радзівіл апярэдзіў свой час у сістэме лейтматываў, якую пазней увёў у оперную практыку Рыхард Вагнер. Антонію Генрыку Радзівілу прысвячалі свае творы Людвіг ван Бетховен, Фрыдэрык Шапэн, Фелікс Мендельсон і Марыя Шыманоўская. Высокую ацэнку яго творам давалі Ферэнц Ліст і Роберт Шуман.
Шмат якія дасягненні беларускай музыкі капіявалі кампазітары суседніх краін, асабліва П. Чайкоўскі, які ў "Пікавай даме" выкарыстаў паланэз беларускага кампазітара Восіпа Казлоўскага, а раманс Міхала Клеафаса Агінскага "Абуджэнне" зрабіў "секстай Ленскага" ў оперы "Яўгеній Анегін" (той жа раманс "Абуджэнне" трапіў у Сімфонію № 6 П. Чайкоўскага).
Несумненна, самым папулярным беларускім кампазітарам, чыя творчасць паўплывала на музычную культуру многіх краін, быў Міхал Клеафас Агінскі. Апрача ўжо пералічаных фактаў (апярэджванне Моцарта, "пазычанне" мелодый П. Чайкоўскаму), Міхал Клеафас Агінскі зрабіў значны ўплыў на творчасць Габрыэля Грубера, Роберта Шумана, Ферэнца Ліста і Фрыдэрыка Шапэна. Асабліва прыкметна яго ўздзеянне на рамансавую культуру Расіі. Раманс Міхала Клеафаса Агінскага "Каля цябе" паслужыў правобразам "старинных русских романсов" XIX ст., стыль раманса Міхала Клеафаса Агінскага "Завялая ружа" скапіяваны ў рамансе Міхаіла Глінкі "Сумненне".
Некаторыя беларускія музыкі станавіліся вельмі вядомымі за межамі Беларусі. Ганна Мейчык, дачка мінскага адваката Д. Мейчыка, з поспехам выступала ў нью-ёркскай Metropoliten opera, стала салісткай міланскай La Scala і лісабонскай оперы San Carlush. Беларускі патрыёт славуты спявак Міхась Забэйда-Суміцкі атрымаў прызнанне ў Італіі, Чэхіі і Польшчы. Вядомы беларускі скрыпач і кампазітар Міхаіл Ельскі паспяхова канцэртаваў у Польшчы і Германіі. Шклоўскі віртуоз Міхаіл Гузікаў з беларускімі народнымі "брусочкамі" (правобраз ксілафона) з вялікім поспехам гастраляваў у Польшчы, Аўстрыі, Германіі і Бельгіі. Заўжды памятаў пра свае беларускія карані легендарны польскі спявак і кампазітар Чэслаў Немэн.
Даследаванне беларускіх музычных уплываў і прысутнасці беларускай музыкі ў свеце дагэтуль адбываецца эпізадычна і носіць несістэмны характар. Дадзенай тэме не прысвечана ніводнай манаграфіі. Многія факты гісторыі беларускай музыкі яшчэ не ўведзеныя ў навуковы ўжытак. Гістарычнае музыказнаўства ў Беларусі толькі пачынае развівацца. 3 гэтых прычынаў дадзеная праца з'яўляецца ў многіх аспектах эксперыментальнай і мае на мэце папярэднюю сістэматызацыю факталагічнага матэрыялу і яго першаснае асэнсаванне. Выказаныя ў кнізе меркаванні заснаваныя на даступных крыніцах і могуць быць удакладненыя ці нават абвергнутыя пры супастаўленні іншага набору фактаў ці адкрыцці новых гістарычных крыніц.
Прапанаваная структура працы падаецца аўтару аптымальнай, але не пазбаўлена недахопаў. Напрыклад, раздзел "Выезд беларускіх музыкаў на працу за мяжу" вельмі блізкі па зместу да раздзела "Вядомыя кампазітары і музыкі беларускага паходжання". Утвараецца пэўная штучнасць у падзеле беларускіх музыкаў за мяжой на малавядомых і вядомых, бо часам вядомыя музыкі страчвалі сувязь з Радзімай і цалкам успрымалі музычную культуру новай краіны. У кнізе адсутнічае раздзел аб выданні за мяжой твораў беларускіх кампазітараў, бо гэтае пытанне асветленае ў біяграфіях саміх кампазітараў.
Пры аднясенні музычнай з'явы да пэўнага раздзела улічана тое, які бок гэтай з'явы найбольш вызначыўся як беларускі музычны ўплыў. Напрыклад, Станіслаў Манюшка, які актыўна выкарыстоўваў беларускі фальклор, апошнюю частку жыцця правёў у Польшчы. Яго творчасць разглядаецца ў раздзеле "Вядомыя кампазітары і музыкі беларускага паходжання", а не ў раздзеле "Беларускі фальклор у творах замежных кампазітараў". Іншы прыклад: Вячаслаў Селях-Качанскі – выдатны спявак беларускага паходжання, але яго творчы шлях разглядаецца не ў раздзеле "Вядомыя кампазітары і музыкі беларускага паходжання", а ў раздзеле "Прафесійныя музыкі беларускай эміграцыі", бо апошнюю частку жыцця ён актыўна ўдзельнічаў у жыцці беларускай эміграцыі ЗША.
Існуе таксама праблема карэктнага выкарыстання гістарычных тэрмінаў.
Старабеларуская народнасць была дэмаграфічным падмуркам Вялікага Княства Літоўскага і арэал яе рассялення ў XV – XVIII стст. ахопліваў большую частку гэтай дзяржавы. Старабеларуская мова была дзяржаўнаю мовай Вялікага Княства. У выніку палітонім "ліцвіны" ў XV – XVIII стст. надзвычай часта выкарыстоўваўся ў дачыненні да прадстаўнікоў старабеларускай народнасці. Пры гэтым для азначэння праваслаўнага насельніцтва Княства Літоўскага выкарыстоўваліся тэрміны "русін", "русінскі", "рускі". Тэрміны "літоўскі" і "рускі" знаходзіліся ў складанай узаемазалежнасці. У гэтай сітуацыі вызначальнай становіцца геаграфічная лакалізацыя прадмета даследавання.
Сучасныя дзяржаўныя межы Рэспублікі Беларусь не ахопліваюць усяго арэала этнаграфічнага рассялення беларусаў. Аднак усе без выключэння этнічныя беларускія землі на працягу многіх стагоддзяў былі паўнавартаснымі ўдзельнікамі мастацкіх працэсаў у межах старабеларускай народнасці і пазней беларускай нацыі. Абшар беларускага этнасу ахоплівае землі ад Заходняй Смаленшчыны да Беласточчыны (Падляшша), ад Паўднёвай Латгаліі і Віленскага краю да Палесся. Адпаведна, музычным мастацтвам Беларусі будзем лічыць усе музычныя з'явы, якія ўзніклі і сфармаваліся на вызначанай тэрыторыі.
http://www.prastora.by/knihi/sasnouski- ... ch-uplyvau
-----------------------------------------
